HISTORIA PARAFII

ŚW. STANISŁAWA BISKUPA I MĘCZENNIKA

W CZEMIERNIKACH

Parafia Czemierniki leży u północnych granic Archidiecezji Lubelskiej. Od wschodu, północy i zachodu opływa ją rzeka Tyśmienica, która odgradza ją od Diecezji Podlaskiej, od południa natomiast linia lasów, stanowi granicę z sąsiednią parafią Ostrówek. Parafia posiada swoją długą, bogatą historię i należy do najstarszych parafii Archidiecezji Lubelskiej.

Początki jej sięgają XIV wieku, a rok 1325 można uważać jako słup graniczny – jako „terminus ante quem” powstania parafii. W tym bowiem roku Parafia Czemierniki jako taka już istniała. Przez kilka stuleci swych dziejów, Parafia Czemierniki należała do Biskupstwa Krakowskiego, będącego wówczas jednym z największych w Europie.

      W 1508 r. Czemierniki wraz z przyległymi dobrami stają się własnością rodu Firlejów, by od tej pory, przez blisko 200 lat wiązać swe dzieje z tym rodem. Pierwszym właścicielem Czemiernik został Mikołaj Firlej. Był on wielkim politykiem i mężem stanu. Umierając jako kasztelan krakowski pozostawił dwóch synów: Piotra i Mikołaja. Pierwszy był dziadkiem słynnego Henryka Firleja piastował wiele urzędów państwowych, był znany ze szczególnej hojności dla spraw bożych. W 1521 r. Piotr Firlej nabył prawo do prezenty Proboszczów Kościoła Czemiernickiego. Umarł w 1553 r. - pochowany został w Kościele Dominikanów w Lublinie. Pozostawił trzech synów: Jana, Mikołaja i Andrzeja, którzy w 4 lata po Jego śmierci, tj. w roku 1557 dokonali podziału dóbr. Jan Firlej późniejszy ojciec Henryka otrzymał w ramach podziału między innymi Czemierniki, Wygnanów, Skoki i Stoczek i nie zapisał się chlubnie w historii parafii czemiernickiej. W młodych latach studiował nauki wyzwolone początkowo w Krakowie, a następnie w Lipsku, gdzie w owym czasie ogniskowała się herezja zapoczątkowana przez Lutra. Jan Firlej stał się gorącym zwolennikiem nowej herezji, zaś po powrocie do kraju stał się gorliwym propagatorem owych prądów zaprowadzając kalwinizm do swych posiadłości, oraz osadzając w nich kalwińskich ministrów. Dla parafii Czemierniki nadszedł trudny okres. Zaczynało się od zajęcia gruntów  proboszczowskich, najścia na plebanię, niszczenia dokumentów i zapisów, w końcu zajęcia Kościoła, sprzętów kościelnych i wypędzenia Proboszcza, sześciu księży mansjonarzy, którzy pełnili funkcję wikariuszy, kaznodzieję, ordynariusza, bakałarza akademii krakowskiej, Kantora i młodzież usługującą przy Kościele.

Parafia pozostała przez 40 lat bez kapłanów, zaś od roku mniej więcej 1569, Kościół parafialny został pusty i sprofanowany. Gdy w końcu XVI wieku znaczna część rodu Firlejów powróciła na łono Kościoła, to jednym z pierwszych kościołów sprofanowanych odzyskany został w Czemiernikach, który uroczyście rekoncyliowany został w roku 1569 przez Ks. Stanisława Warszewickiego. Był to kościół drewniany. W 1603 r. 3 maja miała miejsce uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod przyszły kościół murowany.

         Czynności położenia tego kamienia – jak informuje napis na tablicy pamiątkowej umieszczonej nad drzwiami do zakrystii od strony północnej dokonał Bernard Maciejowski – Biskup Krakowski Dzieło budowy nowej, wspaniałej świątyni podejmuje się Fundator Henryk Firlej z Dąbrowicy, pragnący wynagrodzić krzywdy, jakie jego ojciec Jan wyrządził parafii czemiernickiej.

        Henryk Firlej był najmłodszym synem Jana urodzonym z Mniszchówny. Imię to otrzymał od króla Henryka, który go trzymał do chrztu świętego w Krakowie w 1574 r. W tym samym roku umiera jego ojciec słynny propagator kalwinizmu. Matka wychowuje go w religii katolickiej, oddając go na nauki początkowo w Ojczyźnie, następnie zaś w Gracu koło Rzymu, gdzie szczególnymi względami darzył go papież Klemens VIII Aldobrandini. Będąc nuncjuszem w Polsce dobrze poznał dom Firlejów, z którymi się zaprzyjaźnił. Papież w krótkim czasie obdarza go godnościami

Kościelnymi – prałata domowego, referendorza oraz protonontariusza apostolskiego. Po powrocie do kraju, otrzymuje w 1600 r. godność scholastyka krakowskiego, w 1605 r. zostaje referendorzem koronnym, w 1613 r. podkanclerzem, w 1616 r. zostaje Biskupem Łuckim, w 1615 r. Biskupem Płockim, zaś po 7 latach 1624 r. Arcybiskupem Gnieźnieńskim. Umarł w Skierniewicach dnia 25 lutego 1626 r. - pochowany został w Łowiczu. Żył 52 lat.

        Budując piękny kościół w Czemiernikach, ustanawia przy Kolegium Mansjonarzy, zaopatrując je dobrowiznami, stawiając obok kościoła dom mieszkalny zwany „Mansjonarią”.

       W tym samym czasie buduje w Czemiernikach kosztowny pałac dla własnej, oraz swoich następców wygody. Postać jego dla parafii czemiernickiej pozostanie zawsze pełna blasku i świetlana.

       Budowa nowej świątyni została zakończona w 1614 r. o czym świadczy kartusz na łuku tęczowym łączącym nawę z prezbiterium. 1 października 1617 r. odbyła się uroczysta konsekracja Kościoła, której dokonał sam Fundator Henryk Firlej ówczesny biskup Płocki. Tego samego dnia sporządzony zostaje akt erekcyjny nowego Kościoła, oraz powołanej do życia Mansjonarii. O fakcie konsekracji Kościoła, oraz o ustanowieniu i uposażeniu Mansjonarii zaświadcza napis na marmurowej tablicy pamiątkowej, umieszczonej nad wejściem do południowej zakrystii.

      Kościół parafialny w Czemiernikach jest zabytkiem klasy I i wyróżnia się swym pięknem i okazałością. Jest to kościół jednonawowy z parą bocznych kaplic, z prezbiterium węższym i zakończonym półkoliście. Od frontu widoczne są z daleka dwie wieże wysokości 38 m.

      Wnętrze jasne i widne, nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetamii. Sklepienia prezbiterium i kaplic posiadają bogatą siatkę sztukaterii, w nawie zaś zachowały się jedynie jej resztki. Listwy sztukaterii, mają profil rzeźbiony w wole oczka i perełki.

Rozety, skrzydlate główki i orły wypełniają wnętrze pól. Na łuku tęczowym, od strony prezbiterium umieszczony jest kartusz z gmerkiem i literami IW oraz datą 1614 stanowiący monogram sztukatora. Wyposażenie ruchome wnętrza jest barokowe. W ołtarzu głównym znajdują się dwa obrazy św. Stanisława: na szczycie scena męczeństwa zaś w centrum wskrzeszenie Piotrawina, św. Ludwik i Matka Boża Wniebowzięta. Obrazy św. Stanisław i Ludwik namalowane w 1904 r. i odnowione w 2000 i 2001 r., a Matka Boża w 1952 r. Od strony lewej rzeźba Matki Boskiej i św. Jana Apostoła późnogotyckie z XV w. oraz rzeźby aniołów – barok z XVIII w. Ołtarze na styku nawy i prezbiterium od strony lewej Św. Rodzina i od strony prawej Św. Antonii.

     Ołtarze w kaplicach: Matka Boża różańcowa – kaplica północna, Męki Pańskiej – kaplica południowa. Ambona zdobiona jest rzeźbami czterech ewangelistów. Chrzcielnica w kształcie masywnego kielicha z marmuru polerowanego w kaplicy południowej.

     Na chórze muzycznym znajdują się 20 – głosowe organy wykonane w 1913 r. przez firmę braci Rieger. W oknach prezbiterium witraże: w oknie północnym Św. Apostołowie Piotr i Paweł, a w południowym Św. Stanisław i św. Ludwik. Na wieżach trzy dzwony spiżowe: dwa z 1877, a trzeci z 1955 r. Przy wejściu do świątyni znajdują się dwie kropielnice barokowe z XVIII w. po prawej barok ludowy z XIX w. Okna kościoła, które są dwudzielne, niezwykle wysmukłe wykonane z piaskowca renesansowo – manierystyczne po roku 1603, silnie nawiązują do okien obsady Kolegiaty w Zamościu.

     Główne wejście do świątyni zdobi portal główny późny renesans manierystyczny z 1603 r. portale boczne tak samo późny renesans manierystyczny z 1603 r. i kartusz z herbem Firlejów – Lewart. Obramowanie okien wieży i zakrystii późny renesans manierystyczny z 1603 r. Tablica nagrobna rodziny Gorozdowskich – klasycyzm, pierwsza połowa XIX w. Tablica nagrobna Macieja i Marianny Formińskich – klasycyzm z 1845 r. Figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej z 1876 r.

Na rogu ulic: Rynek, Parczewska, kocka obok kościoła stoi Figura Matki Bożej – barok ludowy z XVIII w.

 Świątynia była dwukrotnie niszczona przez pożary (w 1711 r. spłonął dach, a w czasie odwrotu wojsk napoleońskich w 1813 r. uszkodzone zostały wieże, spłonął dach i ołtarze). Po drugim pożarze odbudowa ze zniszczeń trwała dość długo. Duże zasługi zapisał w historii świątyni Ks. Karol Mleczek – proboszcz w latach 1863 – 1885. W latach 1874 – 1875 dokonał pewnej przebudowy świątyni. Podwyższył obie wieże i zaopatrzył je w podwójne kopuły, nadbudował nad zakrystią tzw. skarbiec, przed frontem wzniósł portyk. W latach późniejszych dokonano remontów bieżących. Ks. Prałat Jan Poddębniak proboszcz w latach 1956 – 1994 dzięki ofiarności parafian pokrył blachą ocynkowaną dach w 1975 r., pozłocił i odnowił ołtarze, ambonę w 1977 r. 

        Następca Ks. Prałata Jana Poddębniaka Ks. Kanonik Józef Chorębała – administrator w latach 1985 – 1994, a po śmierci Ks. Prałata Proboszcz od 1994 r., dzięki ofiarności wiernych dokonał gruntownego remontu wież, które pokryto blachą miedzianą (1987). Świątynia otrzymała nową elewację w 1990 r., odnowienie wnętrza w 1994 r., nowe ławki dębowe, ołtarz soborowy i ambonka, podłogi w zakrystiach w 1997 r. i ogrzewanie promiennikowe w 1999 r.

     W 2006 r. rozpoczęto renowację i konserwację siedmiu obramień okiennych, oraz dwóch portali zewnętrznych w nawie głównej.

     W 2015 r., pod kierunkiem Proboszcza,ks. Jerzego Latawca, przy wsparciu dotacją Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dokonano konserwacji i rewaloryzacji prezbiterium. Wykonano prace konserwatorskie sztukaterii sklepienia i roboty remontowo-renowacyjne, które pozwoliły ocalić unikatowe sztukaterie oraz zahamować ich degradację. Zabezpieczone zostały przed odpadnięciem najwybitniejsze, pochodzące z początku XVII w., sztukaterie wykonane przez znamienitego sztukatora Jana Wolfa. Znacząco podwyższona została wartość zabytku dla turystów. Realizacja zadania uchroniła przed degradacją, ale także uczytelniła i uwypukliła historyczny charakter zabytku, poprawiając jednocześnie jego estetykę, co wpływa na upowszechnienie dziedzictwa kulturowego i podtrzymanie funkcji publicznej.

     26 kwietnia 2016 r. w Galerii Malarstwa Polskiego XVII-XIX w. na Zamku Lubelskim, odbyła się uroczystość wręczenia nagród w ramach 17. edycji Wojewódzkiego Otwartego Konkursu o „Laur Konserwatorski”, organizowanego przez Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Konkurs odbywa się pod patronatem Generalnego Konserwatora Zabytków, Wojewody Lubelskiego i Marszałka Województwa Lubelskiego. Wśród uhonorowanych Laurem Konserwatorskim 2016 znalazła się Parafia p.w. św. Stanisława BM w Czemiernikach – za remont, ze szczególnym uwzględnieniem sztukaterii sklepienia świątyni.

      Gości zwiedzających świątynię czemiernicką prosimy o właściwy ubiór i godne zachowanie.

      W Tabernakulum jest obecny Najświętszy Sakrament.